Gest wskazywania palcem to kluczowa umiejętność, która musi pojawić się, aby rozwój dziecka (szczególnie w zakresie mowy) przebiegał harmonijnie. To również sygnał, że dziecko będzie mówiło i używało języka do komunikacji z drugim człowiekiem. Gest wskazywania palcem oraz utrzymywanie kontaktu wzrokowego to bazowe aktywności dziecka, które świadczą o prawidłowym rozwoju.
Już w pierwszym roku życia możemy zaobserwować trudności rozwoje, jeśli dziecko:
- Nie utrzymuje kontaktu wzrokowego. (Artykuł na ten temat: Dlaczego dziecko nie utrzymuje kontaktu wzrokowego?)
- Nie wskazuje spontanicznie palcem.
Kiedy pojawia się gest wskazywania palcem?
W 9 miesiącu życia relacje dziecka z dorosłymi oraz sposób patrzenia na otaczający go świat całkowicie się zmieniają. Do tej pory maluch wchodził jedynie w interakcje dwustronne: dziecko + inna osoba lub dziecko + jakiś przedmiot/zdarzenie/zabawka.
Od 9 miesiąca zachodzą interakcje trójstronne: dziecko + inna osoba + przedmiot/zdarzenie/zabawka. To właśnie pole wspólnej uwagi, do którego niezbędny jest gest wskazywania palcem, jako próba „zagadania” do mamy czy taty.
Gest wskazywania palcem pojawia się około 9, 10 miesiąca życia dziecka. Sygnałem niepokojącym i świadczącym o problemach rozwojowych jest brak gestu u rocznego dziecka. Początkowo dziecko może nie używać jednego, konkretnego palca wskazującego tylko całej rączki.
Co oznacza gest wskazywania palcem?
Gest wskazywania palcem to początek dialogu z drugim człowiekiem, to pierwsze pytanie dziecka, które może brzmieć: Mamo, co to? Kto to?. Może mieć również funkcję prośby: Chcę się pobawić tamtą zabawką. Podaj mi ją lub Spójrz, to mnie interesuje. Jest również odpowiedzią na pytanie: Gdzie miś ma oko? Gdzie tata ma ucho?
Dziecko, które zaczyna pokazywać palcem jest gotowe, aby uczyć się języka i używać intencjonalne słów. Rozumie, że mama jest „taka jak ja” więc można z nią porozmawiać, reaguje na moje krzyki, gaworzenie i wskazywanie palcem. Dziecko zaczyna przyciągać naszą uwagę, wskazuje na przedmioty, które go ciekawią.
Dzieci stosują gest wskazywania palcem tylko jeśli w pobliżu jest osoba dorosła. Oznacza to, że jest to pierwsza umiejętność użycia języka w komunikacji z drugim człowiekiem. Dziecko zaczyna paluszkiem kierować uwagą mamy czy taty. W późniejszym etapie rozwoju zastąpią to słowa, zaś gest będzie używany rzadziej.
Pojawienie się gestu wskazywania palcem to wielkie osiągnięcie małego dziecka. Pojawia się tzw. pole wspólnej uwagi. Dziecko jest w stanie inicjować relacje trójstronne: dziecko, mama i przedmiot/czynność.
Gest wskazywania palcem jest bardzo ważnym elementem rozwoju, pojawia się bardzo wcześnie, zaś jego brak powinien być dla rodzica alarmujący. Brak tej próby nawiązania interakcji z dorosłym świadczy o tym, że dziecko nie będzie naśladowało oraz rozwijało mowy.
Jak rozpoznać dobry gest wskazywania palcem u dziecka?
Należy również zwrócić uwagę na jakość gestu wskazywania palce. Jeśli dziecko używa go tylko po to, aby osiągnąć swoje cele i znaczy on jedynie: daj! nie jest to dobry objaw. Gest wskazywania palcem oprócz funkcji rozkazującej musi mieć w dużo większym stopniu funkcję orzekającą i oznajmującą tj. Spójrz na to! (gest wskazania palcem przedmiotu) Czy ty też to widzisz? Co to jest?. Tylko w takiej sytuacji dziecko prawidłowo buduje pole wspólnej uwagi z drugim człowiekiem, właśnie za pomocą gestu wskazywania palcem. To początek niewerbalnej rozmowy, to pierwsze „słowa”, które dziecko kieruje w stronę dorosłego i pierwsza celowa interakcja. Należy jednak zwrócić uwagę na to co dziecko chce osiągnąć poprzez gest wskazywania palcem. Jeśli używa go w celach oznajmujących oznacza to komunikację z drugim człowiekiem, a nie tylko próbę osiągnięcia celu.
Jak stymulować gest wskazywania palcem?
ETAP 1 – POKAZYWANIE PALCEM KONKRETNEGO PRZEDMIOTU
- Postaraj się na początku nauczyć dziecko patrzeć na wskazany palcem przedmiot oraz pokazywać przedmioty, które są w zasięgu ręki dziecka np. na stole lub na twarzy rodziców – oko, ucho czy nos. Takie, które można dotknąć palcem. Będzie to dla dziecka najłatwiejsze na początku i nie będzie go zniechęcało do ćwiczeń.
- Baw się z dzieckiem w pokazywanie części ciała. Naucz go pokazywać, gdzie mama ma oko, ucho, nos czy włosy. Staraj się, aby dziecko umiało pokazać swoje oczy, uszy czy nos. Nagradzaj i bij brawo, jeśli dziecko podejmuje próbę i jest ona udana.
- Jeśli dziecko nie pokazuje samodzielnie palcem, zrób to jego rączką z komunikatem: Ola pokazuje misia. O! Miś jest tu.
- Ucz dziecko pokazywania palcem wskazującym, możecie go nazwać po prostu palec do pokazywania, czy inaczej. Jeśli dziecko ma z tym problem, możesz nakleić mu coś na paznokieć, pomalować, zrobić na palcu pieczątkę czy załozyć rękawiczkę z wyciętą dziurką na palec wskazujący. Podczas wskazywania staraj się pomagać dziecku wyodrębnić palec wskazujący. Może to pomóc zapamiętać mu, który palec pokazuje.
- Rozłóż przed dzieckiem ciekawe zabawki. Nazwij je: to auto, to miś, to piłka. Pytaj: Gdzie miś? Gdzie auto? Możecie to robić również podczas codziennych czynności np. kąpieli i nazywać oraz pokazywać przedmioty, które są w otoczeniu dziecku. Warto pamiętać o słownym nagradzaniu, które będzie działało mobilizująco do pokazywania wszystkiego dookoła.
- W momencie, kiedy dziecko wyciąga rękę po przedmiot, pokaż mu palcem wskazującym inny i zapytaj: To czy to? Jeśli dziecko nie wykona gestu, należy jego rączką pokazać przedmiot, podać go i powiedzieć: Antoś chce piłkę.
ETAP 2 – POKAZYWANIE PALCEM KONKRETNEGO PRZEDMIOTU W PRZESTRZENI
- Umieść w miejscach niedostępnych dla dziecka różne ciekawe przedmioty, staraj się obserwować w jaki sposób dziecko da Ci sygnał, że chce akurat lalkę, która jest na szafie. Poproś, aby pokazało palcem. Staraj się, aby po podaniu zabawki znaleźć czas na wspólną zabawę podaną lalką. Na początku staraj się, aby w zasięgu wzroku nie było zbyt wiele ciekawych zabawek, aby dziecko mogło się zdecydować.
- Podczas codziennych czynności pytaj dziecko: Gdzie lampa? Gdzie buty? Gdzie klocki?
- Jeśli dziecko dobrze radzi z pokazywaniem jednego przedmiotu w przestrzeni np. kanapy, utrudnij mu zadanie. Poproś, aby najpierw wskazało lampę, a potem kanapę. Będzie to również stymulacja pamięci słuchowej sekwencyjnej. Zwracaj uwagę, czy dziecko pokazuje w kolejności jaką wypowiedziałeś.
- Możecie również prosić o pokazywanie bardziej skomplikowanych rzeczy np. pokaż coś co leży na podłodze i jest żółte, albo coś do czego wrzucamy śmieci.
ETAP 3 – POKAZYWANIE PALCEM ELEMENTÓW NA OBRAZKU, ZDJĘCIU
- Rozpocznij od prostych ćwiczeń podczas codziennych aktywności z dzieckiem – oglądania książeczek. Podczas wspólnego oglądania książeczek pokazuj dziecku zwierzątka czy inne elementy, które są przedstawione na obrazkach. Nazywaj je i zwracaj uwagę, czy dziecko patrzy na pokazanego palcem konika czy małpkę. Proś dziecko, aby to ono pokazywało: Gdzie kotek? Gdzie miś ma oko? Bardzo fajnie do takich zabaw sprawdzają się książeczki, które mają wiele szczegółów, np. Lato na ulicy Czereśniowej.
- Możecie również stworzyć zestaw zdjęć domowników, zabawek, zwierzątek i prosić dziecko, aby wskazywało paluszkiem konkretne osoby czy przedmioty na obrazku.
- Podczas zajęć w gabinecie często rozkładam przed dzieckiem ciekawe przedmioty, pokazuję jeden i proszę o wskazanie takiego samego. To oprócz ćwiczenia gestu wskazywania palcem również stymulacja funkcji wzrokowych. Możecie również wykorzystać do tego karty czy zdjęcia. Rozpocznij od takich samych przedmiotów/zdjęć/obrazków. Dopiero później połącz przedmioty ze zdjęciami czy obrazkami.
- Aby stymulować umiejętności wzrokowe dziecka możecie połączyć konkretne przedmioty z obrazkami. Rozłóż przed dzieckiem figurki zwierząt, następnie pokaż mu zdjęcie kotka i poproś, aby wskazało palcem kotka – zabawkę. Albo odwrotnie, pokaż figurkę i poproś o wskazanie obrazka.
Brak gestu wskazywania palcem u dziecka, które ma już ponad rok jest zawsze oznaką trudności rozwojowych!
Drogi Rodzicu!
Jeśli podjąłeś próbę stymulacji gestu wskazywania palcem, trwa to już około 3 tygodni i nie widzisz postępów – koniecznie skonsultuj się z logopedą. Brak gestu wskazywania palcem, utrzymywania kontaktu wzrokowego, nie rozwijająca się mowa, brak rozumienia prostych poleceń, nazw przedmiotów i czynności, brak samodzielnego wypowiadania prostych wyrazów czy powtarzania sylab po osobie dorosłej to objaw poważnych problemów w rozwoju dziecka.
Gest wskazywania palcem to istotny element w procesie rozwoju dziecka, a artykuł trafnie podkreśla jego kluczową rolę, zwłaszcza w kontekście rozwijającej się mowy. Wskazywanie palcem nie tylko ułatwia komunikację, ale także stanowi ważny sygnał wskazujący na zdolność dziecka do nawiązywania kontaktu społecznego i przekazywania swoich potrzeb.
Zwróciłam uwagę na coś dziwnego, że mój syn 10 miesięcy, wskazuje i patrzy na coś w przestrzeni ale prawie wcale nie wskazuje na coś co jest na obrazku. Jak pytam gdzie jest pies na obrazku, pokaż, to rozgląda się po pokoju szukając wzrokiem naszego psa…. Czy powinnam się niepokoić?
Pani Basiu, bardzo trudno jasno określić czy takie zachowanie jest normatywne, czy nie. Jeśli te objawy bardzo Panią niepokoją, najlepiej zgłosić się do specjalisty, który zbada cały szereg prymarnych umiejętność i pomoże Państwu rozwiać niepokoje. Pozdrawiam serdecznie.
Dzień dobry. Mój synek ma już rok i 8 miesięcy. Pięknie wszystko pokazuje, z tym, że cały czas środkowym paluszkiem…od miesiąca próbuje go nauczyć, żeby robił to palcem wskazującym, na prawej rączce niekiedy już się udaje. Powinnam dać mu czas i ćwiczyć na spokojnie (jakie ćwiczenia/zabawy byłyby dobre?) czy jest to jakieś zaburzenie, które wymaga już teraz wizyty u specjalisty? Będę bardzo wdzięczna za odpowiedź. Pozdrawiam
W takiej sytuacji należy dać czas. :) Trzymam za Was kciuki!
A ja się nie zgodzę, ze stwierdzeniem, że bez tego gestu nie ma np. gestu „pa pa”. Mój synek, pokazywał wiele gestów, w tym właśnie papa na długo przed tym jak zaczął pokazywać paluszkiem. Pokazywał całą rączką.
Witam. Mam rocznego synka (skończy rok tydzień temu. Nie widzę u niego nic niepokojącego prócz braku wskazywania palcem. Rozumie i wykonuje proste polecenia typu: napij się, daj, zrób papa, pokaż jaki jesteś duży. Kiedy pytam o misia, piłkę, kota czy osoby nie pokazuje ale idzie do nich lub na nie patrzy- czyli zna nazwy i rozpoznaje. Nie unika kontaktu wzrokowego, lubi przytulanie, robi brawo, kosi kosi łapki. Nie wszystko mu smakuje, ale próbuje proponowane pokarmy o różnych konsystencjach, gryzie i połyka. Czy w związku z tym brakiem pokazywania palcem już mam się zgłosić do logopedy/psychologa czy cierpliwie uczyć i jeszcze chwilę zaczekać. Mikołaj reaguje na swoje imię, gdy słyszy „nie” zatrzymuje się, pije z kubka, je łyżką. Sprawnie raczkuje i chodzi przy meblach. Ma łojotokowe zapalenie skóry i całą zimę palce służyły mu do drapania. Czy możliwe że to poprostu lekkie opóźnienie do wypracowania, czy to coś poważniejszego. Bardzo proszę o odpowiedź. Pozdrawiam, Marta
Witam czy syn zaczął wskazywać palcem ? Pytam bo mamy podobną sytuację
Czy ważne jest to którego palce dziecko używa? Moja córka od początku wskazywała palcem środkowym, po 3 roku życia się to zmieniło…
Jak rozumieć kiedy 14msc dziecko wskazuje palcem rodzica zamiast swoim ?
Witam
Moje dziecko ma 16 miesięcy nie pokazuje palcem zdarzy mu sie to moze sporadycznie zamiast tego pokazuje zaciśnięta pięcia albo tak troche ten palec wskazujący unosi czy powinnam się skonsultować z psychologiem?
Szanowna Pani Klaudio, jeżeli dzieje się to sporadycznie i to Panią niepokoi myślę, warto skonsultować się ze specjalistą, który oceni też inne aspekty rozwoju. Pozdrawiam serdecznie i życzę wszystkiego dobrego, gabinet PAPUGA
Pewnie to nic takiego, ale na wszelki wypadek skontaktowałabym się ze specjalistą, np. psychologiem. Zwróciłabym również uwagę na to co lubi w tych książeczkach, czy odpowiada na pytania typu: Gdzie jest…?
Moje dziecko ma 14 miesiecy, mowi tylko mama ale raczej nie do mnie ale na wszystko. Nie wykonuje polecen gdy ja o cos prosze, jedynie gdy jej pokaze jak cos zrobic to czasem powtorzy za mna. Zadko reaguje na imie, nie wiem czy nie rozumie czy jest zbyt zajeta zabawa. Nie wskazuje palcem , nie robi papa i bardzo sie denerwuje gdy staramy sie ja tego nauczyc. Juz sama chodzi i biega, uwielbia dzieci, smieje sie do nas I do obcych, czasami wsytdzi, lubi ksiazki ale nie pozwala zebym ja jej czytala. Jest bardzo aktywna nie usiedzi w miejscu wiem ciezko jest ja czegos nauczyc z tego powodu nie zna czesci ciala, ani zwierzatek, jedyny czas na nauke jest podczas kapieli w taki sposob nauczyla sie przybijac piatke. Uwilebia tanczyc , podskakuje gdy slyszy swoje ulubione piosenki. Nie lubi sie przytulac ani dawac buziakow ostatnio zaczela dawac buziaki lalka ale po wielu prosbach nie z wlasnej inicjatywy. Mieszkamy w Hiszpanii , moj Maz mowi do niej po hiszpansku, ja po polsku a ja z mezem miedzy soba po angielsku, moze to ma wplyw na jej mowe, wiem ze sie rozpisalam , ale spodobal mi sie bardzo ten artykul i duzo czytam o opznieniach w rozwoju i stwierdzialam ze warto dowiedziec sie wiecej.
Oj, będą problemy. Mieszkaliśmy w Szwecji. Polacy. Rączką pokazywały mając 4 miesiące. W przedszkolu uczyły się po szwedzku. W szkole po angielsku. Byłem zapracowany, za mało z nimi rozmawiałem. Więcej żona, ale ma ubogi język i niewiele do rozmawiania. I widzę spore oznaki autyzmu. Mój język stał się dla nich za trudny. Wolały ze sobą po szwedzku, potem po angielsku, studia angielskie i już od dawna tylko angielski, też przy mnie, choć protestuję. Dobry oxfordzki angielski, Anglicy myślą, że to Angielki, niezły szwedzki i gorszy, tylko podstawowy, polski. Ale nie mam z nimi kontaktu jaki chciałbym mieć, to boli. Dziecko mieć będzie 3 języki, ale już nie macie z nią dobrego kontaktu. Nie rozumie co jej czytasz i się nudzi. 3 języki, ale wszyscy zapłacicie za to jakąś cenę, to jeszcze gorsza sytuacja niż u nas. Niema nic za darmo. Paul Dirac, fizyk, miał podobną sytuację i został autykiem, choć Nobla dostał. Rzetelna analiza sytuacji i coś trzeba zrobić. Dziecko woła o pomoc. Do 3 lat życia musi być jeden język, którym nauczy się empatii, bliskości, której wam odmawia. To są okna rozwojowe dziecka, których nie wolno zaniedbać, bo będzie autyzm. Bardzo pilna sprawa, może ostatni dzwonek. Ona już ma teraz 3 latka. No nie wiem.
Bardzo niemerytoryczny komentarz, „oznaki autyzmu”, o których pan pisze nie wzięły się z tego, ze dzieci uczyły się trzech języków, a żona w pana ocenie nie jest wystarczająco bystra i elokwentna. Podobnie jak pana brak kontaktu z córkami nie jest wypadkową ich trójjęzyczności, a tego ze jak sam pan wspomniał nie spędzał pan z nimi wystarczająco czasu.
Autystykiem się nie „zostaje”, a hipoteza o tym, ze powoduje je nauka języka w dzieciństwie jest tak niedorzeczna, ze chciałam pana prosić o nieudzielanie porad w internecie na tematy, na których się pan nie zna, nie ma o nich pojęcia.
Dziękuję za artykuł. Nie miałam pojecia ze jest to taki wazny gest i nie zwrociłabym na to uwagi. Dziecko ma 14 miesięcy. Nie pokazuje palcem ani rączka, ale wyraźnie interesuje się zabawkami ksiazeczkami itd. Podnosi 2 raczki do gory jak chce zeby wziać je na ręce. Dobrze kontaktuje się wzrokowo z innymi, naśladuje, robi miny, smieje sie, zaczepia itp. Na prośbę gdzie jest auto idzie po auto. Mam wrazenie ze rozumie tylko jeśli chodzi o auto i piłkę. Inne pytania ignoruje. Nie wykazuje zainteresowania pokazywaniem czesci ciała. Pokazuje czesci ciala na sobie na misiu i na dziecku ale nie widzę postępów. Dziecko jest bardzo kontaktowe. Samo przynosi zabawki np mała trąbkę i przyklada do ust zeby u zagrałć, „tańczy” przy ulubiobej muzyce, uwielbia zabawe w chowanego itd. Mowi proste słowa typu mama tata dada baba bam ( gdy cos spadnie lub samo sie przewróci). Czy w kazdym przypadku brak pokazywania palcem jest oznaką problemów rozwojowych?
Droga Mamo Frania, na podstawnie opisu bardzo trudno ocenić jak funkcjonuje Pani Dziecko. Oczywiście, mogą pojawiać się odstępstwa od norm w rozwoju dziecka, ale zawsze warto to konsultować ze specjalistami. Życzę wszystkiego dobrego.
Witam, jeśli dziecko 15-miesięczne rozumie bardzo dużo poleceń, ale gest wskazywania palcem pojawił się dopiero miesiąc temu to świadczy to o jakimś zaburzeniu? Nadmienię, że mówi czasem: ma-ma, nie, ta-ta i i gest pokazywania palcem jest w celu nie tylko otrzymania zabawki ale też by nazwać lub pokazać przedmiot.
Pozdrawiam
Szanowna Pani, na podstawie opisu bardzo trudno stwierdzić coś konkretnego. Jeżeli jednak gest wskazywania palcem pojawił się, mowa dziecka rozwija się a Pani nie widzi nic niepokojącego myślę, że warto poczekać i obserwować. Pozdrawiam serdecznie, gabinet PAPUGA.
Witam a czy u dziecka z głębokim niedosluchem gest pokazywania palcem może przyjść później? Córka ma obecnie prawie 13 miesiecy, 11 miesięcy nie słyszała i dopiero zaczęła i poznaje dzwieki
Pani Magdaleno, gest wskazywania palcem u dziecko z głębokim niedosłuchem może pojawić się później. Warto jednak stymulować tę umiejętność, jak również inne: zalecam dużo ćwiczeń słuchowych, bodźcowanie naturalnymi dźwiękami – jak najwięcej prostych słów kierowanych do dziecka. Podczas ćwiczeń warto mówić do ręki dziecka, aby czuło ruchy powietrza. Pozdrawiam serdecznie, Beata Bąk
Witam.
Mam na zajeciach dziecko, które we wrześniu skończy 4 lata.
Nie mówi, słabo nawiązuje kontakt. Od prawie roku podobno nie ogląda tv.
Jest podejrzenie autyzmu. Mama z tym się nie zgadza.
Byłam u niego dopiero raz.
Może ma Pani jakieś ciekawe wskazówki do pracy.
Dziękuję
Pani Agnieszko, polecam książkę „Wczesna diagnoza i terapia zaburzeń autystycznych” J. Cieszyńskiej. Znajdzie tam Pani dokładny opis zaburzenia wraz z ćwiczeniami. Należy zaczać od tych najprostszych, aby sprawdzić na jakim poziomie jest dziecko. Życzę powodzenia!
Super artykuł. Sama jestem pedagogiem i wiem jak ważne jest wskazywanie palcem. Obecnie opiekuje się chłopcem, który ma skończone 15 miesięcy. Jestem u niego od lutego i od tego czasu probuje go nauczyc cześci ciała, ale z marnym rezultatem. Rozumie gdzie ma noge , rękę, ale nie jest w stanie wskazać na swoim ciele gdzie oko, nos. Nie robi papa i nie wskazuje rzeczy w otoczeniu, nie ma też wyraźnej ekscytacji danym przedmiotem, że jest daleko a chciałby dosięgnąć. Jeszcze nie chodzi i nie jest najwyraźniej zainteresowany chodzeniem. Wszystko robię prawidłowo, pokazuje gdzie miś ma oko, tam jest auto, ale one nie jest w stanie nic pokazać. Mówiłam mamie, że mnie to niepokoi, ona uważa że dziecko twierdzi po co mam wam pokazywac gdzie jest oko skoro wiem gdzie jest oko. Co ja mam teraz zrobić, bo opór dziecka jest straszny, a przez to ja czuję się gorzej, bo chiałabym mu pomóc a nie wiem jak.
Pani Moniko, czy dziecko ogląda telewizję lub korzysta z innych urządzeń typu: tablet, telefon?
Czy przedział wiekowy, te 9-10 miesięcy, kiedy dziecko powinno zacząć wskazywać paluszkiem dotyczy również wcześniaków? Czy dla nich liczy się wiek korygowany?
Pani Wioleto, oczywiście w przypadku wcześniaków wiek jest korygowany. Dzieciom, które utrodziły się wcześniej musimy dać trochę więcej czasu na nowe umiejętności, musimy jednak bacznie obserwować i oczywiście stymulować. Pozdrawiam serdecznie!
Pani Małgosiu,doskonale opracowany problem.Konkretnie,czytelnie i rzeczowo.Jak zawsze! Artykuły tu zamieszczane są ważne tematycznie i Pani pięknie to podaje.Pozdrawiam Panią.
Pani Krystyno, bardzo się cieszę, że artykuł jest pożyteczny. Chciałam tylko dodać, że mam na imię Beata. Pozdrawiam Panią serdecznie! :)
MalGosiu,świetne kompendium.